|
|
១.១.
លក្ខណៈរូបសាស្រ្តនៃដំណាំឪឡឹក
ក.
ចំណាត់ថ្នាក់ដំណាំឪឡឹក
ក្រុមអ្នកក្សេត្រវិទូបានបញ្ចូលដំណាំឪឡឹកទៅក្នុងគ្រួសារ
Cucurbitacea លំដាប់ Cucurbit
ដែលមានឈ្មោះវិទ្យាសាស្រ្ត Citrullus Lanatus ឈ្មោះជាភាសាអង់គ្លេស Water melon និងមានក្រូម៉ូសូម ២n=២២។
ខ.
សរីរាង្គលូតលាស់
ខ.១
ដើម
ដើមឪឡឹកតូចឆ្មារមានរាងជ្រុង
និងឆ្នូតតាមបណ្តោយដើម។ ដើមមានបណ្តោយ១.៥ ទៅ ៥ ម៉ែត្រ ហើយអាចបត់បែនបាន
និងមានរោមពណ៌ស។
ខ.២ ស្លឹក
ឪឡឹកមានស្លឹកទោល ស្លឹកឆ្លាស់គ្នា
ស្លឹកសំប៉ែតស្តើងមានរូបសណ្ឋានច្រើនប្រភេទ រាងឆែក រាងទ្រវែង (Oblong-ovate) មានទ្រនុងលេចចេញមកក្រៅ
ទំហំស្លឹក ៥-២០ស.ម ស្លឹកកង្ហារជ្រៅ ៣-៥ឆែក
ដែលឆែកនោះមានរាងដូចស៊ុតទ្រវែងមានទ្រនុងលេចចេញមកខាងក្រៅ
ស្លឹកស្ថិតតំរៀបដូចធ្មេញ ហើយឆែកមួយនៅចំកណ្តាលធំជាងគេ។
ទងស្លឹកមានប្រវែង២-១៤ស.ម ដៃមានប្រវែង២-៤ស.ម។
ខ.៣
ប្រព័ន្ធឬស
ឬសឪឡឹកមានពីរប្រភេទ គឺឬសកែវ
និងឬសស្ញែ ហើយវាចាប់ចាក់ចូលទៅក្នុងដៅជម្រៅប្រមាណ ៥០-៦០ស.ម។ (គួន ហ៊ិន, ២០០២)។
ខ.៤ ផ្កា
ឪឡឹកមានផ្កាញី
និងផ្កាឈ្មោលដាច់ដោយឡែកពីគ្នា។ ផ្កាឈ្មោលច្រើនរីកមុនផ្កាញី
ហើយការបង្កកំនើតច្រើនធ្វើនៅពេលព្រឹកម៉ោង៧ ដល់ម៉ោង១១ (ថូ ធិតា, ២០០៣)។
ឪឡឹកមានផ្កាឈ្មោល ឬឯកភេទ
ផ្កាចេញពីគល់ស្លឹក ហើយនៅលើទងផ្កាមានរោមវែងៗ មានពណ៌លឿងព្រលែត មានអង្គត់ផ្ចិត ២-៣ស.ម។
ជាធម្មតានៅក្នុងវដ្ដជីវិតរបស់វាមាន៦កេសសឈ្មោលត្រូវនឹង១កេសសញី
ផ្កាឪឡឹកមានត្របក៥ និងស្រទាប់៥ ផ្កាឈ្មោលមានថង់លំអង៣ នៅលើទងកេសសឈ្មោលខ្លី
ផ្កាញីនៅខាងក្រោមមានរាងដូចស៊ុត អូវែមានរោម និងបំពង់លំអងខ្លីមួយ
បញ្ចប់ដោយស្ទិចម៉ា៣ ទឹកដមនៅក្នុងផ្កាញី។
ខ.៥ ផ្លែ
ផ្លែឪឡឹកមានប្រភេទខុសៗគ្នាទោតាមពូជដូចជា៖
រាងមូល រាងទ្រវែង និងពងក្រពើ មានប្រវែង៦០-៧០ស.ម និងមានទំងន់ពី១.៥ ទៅ ៣គ.ក។
ឯសំបកក៏ប្រែប្រួលទៅតាមប្រភេទពូជដែរ គឺសំបកពណ៌បៃតង ពណ៌ពងមាន់
ពណ៌លឿង ពណ៌បៃតងខ្ចី និងពណ៌បៃតងចាស់
ចំពោះពណ៌ទាំងអស់នេះអាចមានពណ៌ដូចគ្នាទាំងអស់ ពណ៌ចំរុះ ឬពណ៌ឆ្នូតៗ។
សាច់លាតសន្ធឹងសំបក ហើយសាច់ពណ៌ក្រហម ឬពណ៌លឿង ប៉ុន្តែក៏មានពណ៌ផ្កាឈូក
ពណ៌ទឹកក្រូច ឬពណ៌សផងដែរ។ វាយនៈភាពសាច់មានគ្រាប់ សាច់ម៉ដ្ឋ ឬគ្រើម
និងសសៃ។
ខ.៦ គ្រាប់
ឪឡឹកមានគ្រាប់ពាសពេញសាច់ និងមានប្រមាណពី២៥០-៩០០ គ្រាប់ក្នុងមួយផ្លែ។
គ្រាប់មានសណ្ដានរលោង រាងសំប៉ែត មានបណ្តោយពី ៦-១៥ម.ម។
គ្រាប់ឪឡឹកមានពណ៌ខុសៗគ្នា អាស្រ័យទៅតាមពូជ ដូចជាពណ៌ខ្មៅ ពណ៌ត្នោត
ពណ៌លឿង ហើយកម្រមានពណ៌សណាស់
មិនតែប៉ុណ្ណោះគ្រាប់ឪឡឹកគ្មានអង់ដូស្ពែមទេ (ថូ ធិតា,២០០៣។
១.២. លក្ខណៈជីវសាស្រ្តរបស់ដំណាំឪឡឹក
ក. ដំណាក់កាលលូតលាស់របស់ដំណាំឪឡឹក
ក.១
ដំណាក់កាលដុះពន្លក
គ្រាប់អាចរក្សាទុកបានរយៈពេលយ៉ាងហោចណាស់៨ឆ្នាំ
នៅក្រោមសីតុណ្ហភាព ១៨អង្សាសេ។ ឪឡឹកមានដំណុះអ៊ីជីពីល
ហើយវារីកកូទីដូននៅរយៈពេល ១០ថ្ងៃ ក្រោយពីសាប និងចេញស្លឹកតំបូងនៅសប្តាហ៍ក្រោយ
បន្ទាបមកលើដីចេញស្លឹកពី ២ ទៅ ៣ តែមិនសូវឆែកជ្រៅទេ (គួន ហ៊ិន, ២០០២)។
ក.២
ដំណាក់កាលលូតលាស់ដើម និងស្លឹក
គេតែងតែសង្កេតឃើញដុះចេញបន្តបន្ទាប់គ្នាតាមប្រព័ន្ធឆ្លាស់
ហើយដើមមេពន្លូតដើមក៏កាន់តែខ្លាំង ចន្លោះថ្នាំងក៏កាន់តែលូតវែង
ឯដើមមេវិញដុះលូតលាស់បាន៣-៤ថ្នាំងទើបបែកមែក។
ក.៣ វគ្គបន្តពូជ
វគ្គបន្តពូជ
គឺជាដំណាក់កាលមួយដែលដំណាំតែងតែទាំមទារនូវលក្ខខណ្ឌដ៏ប្រសើរមួយ
ដូចជា សំណើមដី បរិយាកាស និងសីតុណ្ហភាព។ ផ្កាញីដំបូងតែងតែមានការអភិវឌ្ឍន៍អូវែខ្សោយ
ហើយបង្កើតបានជាផ្លែ។ ផ្កាអាចចេញ រហូតដល់៥០-៨០ថ្ងៃ បន្ទាប់ពីដំណុះ។
ផ្កាឪឡឹករីកបន្ទាប់ពីព្រះអាទិត្យរះ
និងបន្តរីករហូតដល់ពេញមួយថ្ងៃ។ កន្សោមកេសសញី
និងទងកេសសឈ្មោលមាននៅលើថ្នាំងទី២ និងទី៣
ក្រោយពេលផ្ការីកនៅថ្ងៃដដែល។ ការរោយលំអង
ភាគច្រើនគឺបណ្តាលមកពីសត្វល្អិត ដូចជាឃ្មុំជាដើម។ នៅកំឡុងពេល២៤ម៉ោង
បន្ទាប់ពីរោយលំអង ទងផ្កាឡើងវែង និងកោងពីលើចុះក្រោម
ជាមួយនឹងអូវែឡើងប៉ោង។ ការប្រមូលផល គឺចាប់ពី៣០-៥០ថ្ងៃ
បន្ទាប់ពីការរោយលំអងផ្កា យោងទៅតាមអាកាសធាតុ
និងភាពខុសប្លែកគ្នានៃពូជ
ធ្វើឲ្យទំហំផ្លែនឹងការទុំមានលក្ខណៈមិនដូចគ្នា។
ខ. រដូវការដាំដុះ
ជាធម្មតាគេដាំឪឡឹកនៅរដូវទឹកសំរក
គឺចាប់ពីខែវិច្ឆិកា ដល់ខែមករា ឬគេដាំបន្តទៅទៀតបានដោយទាមទារការថែទាំបំប៉នយ៉ាងខ្លាំង
ដើម្បីទប់ទល់នឹងសីតុណ្ហភាពខ្ពស់ ដោយប្រើថ្នាំត្រជាក់ជំនួយផង
ហើយមិនត្រូវដាំលើដីដដែរៗ ឬជិតចំការប្រមូលផលរួចហើយ
ព្រោះវាធ្វើឲ្យមានជម្ងឺ និងត្រូវការស្រូបតែជីមួយប្រភេទ ដែលជាហេតុធ្វើឲ្យខូចតុល្យភាពប្រប័ន្ធជីក្នុងដី
(អឿន ឡាំង, ១៩៩៥)។
គ.
តម្រូវការអាកាសធាតុ
គ.១ ពន្លឺ
ពន្លឺមានតួនាទីយ៉ាងសំខាន់សម្រាប់ធម្មជាតិ
ឪឡឹកត្រូវការពន្លឺថ្ងៃថេ ហើយពន្លឺថ្ងៃ
និងអាកាសធាតុស្ងួតជាលក្ខណៈល្អសម្រាប់ការដុះលុតលាស់លឿន និងការបង្កើនផ្លែ។
គ.២ សីតុណ្ហភាព
ឪឡឹកជាដំណាំដែលត្រូវការសីតុណ្ហភាពក្តៅល្មម
គឺនៅពេលថ្ងៃ២០-៣០អង្សាសេ
និងនៅពេលយប់ធំជាង១៨អង្សាសេ។
គ.៣ ទឹក
និងសំណើមបរិយាកាស
ចំពោះឪឡឹក
បើកំពស់ទឹកភ្លៀងខ្ពស់ នោះបណ្តាលឲ្យជះឥទ្ធិពលទៅលើដើមគឺរលួយដោយជាំទឹក
និងផ្លែបែកដោយបរិមាណទឹកនៅក្នុងផ្លែច្រើនពេក ឬរលួយ។
ឪឡឹកមានឬសជ្រៅធន់នឹងការរាំងស្ងួតល្មម
ប៉ុន្តែបើមិនមានទឹកគ្រប់គ្រាន់មុនរដូវ
ជាទូទៅធ្វើឲ្យការដុះលូតលាស់ដើម និងទិន្នផលផ្លែប្រសើឡើង។
ពេលសំខាន់នៅក្នុងសក្តានុពលទិន្នផលកំណត់គឺ នៅពេលផ្កាលេចចេញដំបូងឡើង
ដូច្នេះសំណើមគ្រប់គ្រាន់ គឺនៅពេលចេញផ្កាដំបូងនេះហើយ។
ឪឡឹកត្រូវការសំណើមពី៧៥-៨៥%។ ការស្រោចស្រព
គឺមិនដែលបានប្រើបន្ទាប់ពីផ្លែជិតមានទំហំពេញលេញទេ។
ការស្រោចទឹកនៅរដូវកាលផ្លែទុំ វាអាចធ្វើឲ្យពន្យាពេលប្រមូលផល
បណ្តាលឲ្យផ្លែប្រេះបែក និងបន្ថយជាតិផ្អែមនៅក្នុងសាច់ (Decteau, ២០០០)។
ឃ.
តម្រូវការសារធាតុចិញ្ចឹម
ដំណាំឪឡឹកត្រូវការដីដែលមានកន្លែងបញ្ចេញបញ្ចូលទឹកគ្រប់គ្រាន់
ដីខ្សាច់មានជីជាតិល្អ និងមានធាតុសរីរាង្គខ្ពស់។
ដីល្អប្រសើរបំផុតសំរាប់ការដាំដុះឪឡឹកនោះគឺមានpHពី៦-៧
ប៉ុន្តែទាបជានោះវាអាចបណ្តាលឲ្យមានជម្ងឺSoiborne។
ដំណាំឪឡឹកត្រូវការសារធាតុចិញ្ចឹម
ទាំងម៉ាក្រូសារធាតុចិញ្ចឹម និងមីក្រូសារធាតុចិញ្ចឹម។ ម៉ាក្រូសារធាតុចិញ្ចឹមមាន
អាសូត(N), ផូស្វ័រ(P), ប៉ូតាស្យូម(K), កាល់ស្យូម(Ca), ម៉ាញ៉េស្យូម(Mg) និងម៉ង់កាណែស(Mn) រីឯមីក្រូសារធាតុចិញ្ចឹមរួមាន ទង់ដែង(Cu)
និងស័ង្កសី(Zn) ប៉ុន្តែចំពោះកម្រិតតម្រូវការរបស់ដំណាំឪឡឹកទៅលើសារធាតុចិញ្ចឹមទាំងអស់គឺមានកម្រិតខុសៗគ្នា។
១.៣. អត្ថប្រយោជន៍
ផ្លែឪឡឹកក្រៅពីមានឳជារសផ្អែមឆ្ងាញ់នៅពេលទុំហើយនោះ
គេអាចយកវាទៅធ្វើជាវត្ថុសិល្បៈ(ឆ្លាក់ផ្លែឈើ),ឳសថព្យាបាលជម្ងឺរាក,
រោគក្តៅក្នុងបាន សំបកវាគេអាចយកទៅត្រាំទឹកអំបិល ត្រាំទឹកផ្អក និងយកទៅធ្វើជាជ្រក់បានយ៉ាងឆ្ងាញ់ពិសា។
ក្តិបឪឡឹកគេអាចយកមកធ្វើជាឪសថ ជាបន្លែសម្រាប់មុខម្ហូបជាដើម។
រីឯដើមឪឡឹកក៏អាចយកមកធ្វើជាថ្នាំត្រជាក់បានផងដែរ។
គ្រាប់ឪឡឹកអាចយកមកលីងសំរាប់ធ្វើជាចំនីកំដរម៉ាត់ពេលទំនេរបាន។
|
ប្រវត្តិរបស់ប៉េងប៉ោះ៖ ប៉េងប៉ោះគឺជាដំណាបន្លែមួយដែលមានដើមកំណើតនៅអាមេរិចកណ្តាល
និងអាមេរិចខាងត្បូង។ វាមានប្រភពមកពីជួរផ្នំអង់ (Andes) ដែលលាតសន្ធឹងយ៉ាងវែងកាត់ប្រទេសមួយចំនួនដូចជា៖
បូលឺវី, ស៊ីលី, កូលំប៊ី, អេក្វាទ័រ
ហើយត្រូវបានយកមកដាំដុះដោយប្រទេសមិចសិចកូ។ កំឡុងឆ្នាំ១៥៩៧
ប៉េងប៉ោះមិនត្រូវបានគេយកមកបរិភោគទេនៅទ្វីបអឺរ៉ុប
ប៉ុន្តែគេយកវាទៅធ្វើជាឳសថ។ ពូជប៉េងប៉ោះទាំងអស់ដែលមាននៅទ្វីបអឺរ៉ុប
និងអាស៊ីត្រូវបាននាំចូលដោយពួកអេស្ប៉ាញ និងព័រទុយហ្គាល់នៅស.វទី១៦។
ក្រោយមកវាបានរីករាលដាលដល់ទ្វីបអាហ្រ្វិចដោយពួកអឺរ៉ុប
និងនាំចេញពីអឺរ៉ុបទៅកាន់ប្រទេសអាមេរិចនៅស.វទី១៨។ នៅស.វទី១៩ ប៉េងប៉ោះត្រូវបានគេដាំយ៉ាងច្រើនទូទាំងពិភពលោក។
២.១.
លក្ខណៈរូបសាស្រ្តនៃដំណាំប៉េងប៉ោះ
ក.
ចំណាត់ថ្នាក់នៃដំណាំប៉េងប៉ោះ
ដំណាំប៉េងប៉ោះជាដំណាំមួយប្រភេទដែលស្ថិននៅក្នុងគ្រួសារ
Solanaceae ដែលមានឈ្មោះវិទ្យាសាស្រ្តថា
Lyconpersicon esculentum Mill ឈ្មោះជាភាសាអង់គ្លេស Tomato
និងជាភាសាបារាំង Tomate ស្ថិតក្នុងលំដាប់Personata
និងនៅក្នុងថ្នាក់ Dicotyledons (Janpierpato, ១៩៩៨)។
ខ. សរីរាងលូតលាស់
ខ.១. ដើម
នៅក្នុងលក្ខខណ្ឌអំណោយផល
ប៉េងប៉ោះអាចលូតលាស់ពេញមួយឆ្នាំ ហើយមាន
កំពស់ដល់ទៅ២ម ឬលើសពីនេះក៏មាន។ដើមមានទម្រង់មូល ឬជ្រុង
ហើយផ្តុំគ្នាជាកង់ៗ ចន្លោះពីស្លឹកមួយ ទៅស្លឹកមួយ។
នៅលើដើមមានរោមពណ៌សាច់ខ្ចីៗ ដុះចេញពីសំបកនៃដើមហៅថាភ្នាសអេពីឌែម។កាលណាកាត់ទទឹងដើមគេសង្កេតឃើញថាដើមបង្គុំឡើងដោយអង្គត់(រង្វង់)ផ្សេង៤ចំនែកគឺ៖
-រង្វង់ទី១៖
ស្រទាប់ក្រៅគេហៅថាសំបកនៃដើម (Cortex)
-រង្វង់ទី២៖ គឺជាស្រទាប់
ឬជាន់ទី២ហៅថាសសៃនាំចុះ (Phloem)
- រង្វង់ទី៣៖
គឺជាស្រទាប់សាច់រឹងហៅថាសសៃនាំឡើង (Xylem)
-រង្វង់ទី៤៖
គឺជាស្នូលស្ពោតដូចសំឡី ហើយទន់រក្សានូវសំណើមនៅក្នុងដីហៅថា(Pith)
ដើមលូតលាស់ ទៅតាមប្រភេទនៃពូជ
គឺពូជដែលលូតលាស់ មិនកំណត់ (Inditerminate) គេសំគាល់ដោយស្មែងផ្កា (Inflorescence)
ចេញនៅចំហៀងដើម ហើយត្រួយវាបញ្ចប់ដោយស្មែងផ្កាត្រួយ
និងលទ្ធភាពលូតលាស់បន្តទៅទៀតផ្នែកខាងលើ។ ចំណែកឯប្រភេទពូជលូតលាស់កំណត់
(Determinate)
ភាគច្រើនមានកំពស់ដើមទាបព្រមទាំងបញ្ចប់ការលូតលាស់ដោយស្មែងផ្កា
និងប្រភេទលូតលាស់ពាក់កណ្តាកំណត់(Semi-determinate) គឺមានមែកខ្លះលូតលាស់បន្ត
និងមែកខ្លះបញ្ចប់ការលូតលាស់ក្នុងដើមតែមួយ (ម៉ុង វ៉ាន់ឌី, ២០០០)។
ខ.២. ស្លឹក
ប៉េងប៉ោះមានស្លឹកឆ្លាស់គ្នាឡើងដោយទ្រនុងតូចមួយ
និងទ្រនុងធំមួយដែលតំរៀបគ្នាជាជួរ
និងឆ្លាស់គ្នាតាមប្រភេទស្លឹកតូចស្លឹកធំគឺ៖
-ប្រភេទស្លឹកទី១៖
ស្លឹកណាមានទ្រនុងធំ និងមានស្លឹកធំមួយគូរប្រឈមគ្នាដោយស្លឹកតូចៗមួយគូរៗ
-ប្រភេទស្លឹកទី២៖
ស្លឹកដែលមានរាងដូចស្លឹកដំឡូងបារាំ
ជាស្លឹកឆ្លាស់កំណើតហើយមានពណ៌បៃតងចាស់។ (Janpierpto,១៩៩៨)។
ខ.៣.
ប្រព័ន្ធឬស
ប៉េងប៉ោះដើមខ្លីមានឬសស្ថិតនៅក្នុងប្រព័ន្ធឬសរយោងសាំញ៉ាំសាមញ្ញ
ប៉ុន្តែឬសទាំងនោះនឹងងាប់ទៅវិញយ៉ាងឆាប់ក្រោយពីបង្កើតប្រព័ន្ធឬសជាថ្មី។
ប្រព័ន្ធឬសខាងក្រោមលូតលាស់បែកខ្ញែកយ៉ាងច្រើន។
ក្រោយពីគ្រាប់ទៅក្នុងដី
ដើមថ្មីដុះចេញឡើងពេញរូបរាងវាបង្កើតបានជាប្រព័ន្ធឬសមួយបែកខ្ញែកយ៉ាងច្រើន
និងចាក់ចូលទៅក្នុងដីអាចរហូតដល់ជម្រៅ ១.៥ម
រីឯឬសភាគច្រើនស្ថិតនៅក្នុងជម្រៅ៥០-៨០ស.ម។
ចំពោះដើមប៉េងប៉ោះដែលដាំដោយកូនប្រព័ន្ធឬសស្ថិតនៅក្នុងដីខាងលើក្នុងជម្រៅ៤០ស.ម
(Janpierpato,១៩៩៨)។
ខ.៤. ផ្កា
ប៉េងប៉ោះមានផ្កាលឿងផ្តុំគ្នាជាកញ្ចុំហៅថាចង្កោមដែលមានផ្កាច្រើន។
ផ្កាផ្សំឡើងពី Ovary, Stamens,
stigma, petals និង spale។
-ចង្កោមផ្កាទោល ឬធម្មតា៖
គឺផ្នែកដែលស្ថិតនៅលើទងតែមួយ ប៉ុន្តែឆ្លាស់គ្នា។
-ចង្កោមផ្កាសាំញ៉ាំ៖
ផ្នែកស្ថិតនៅលើទងច្រើន ដែលបែកចេញជាទងតូចៗទៀត
ប៉ុន្តែផ្នែកនោះនៅឆ្លាស់គ្នា។
-ចង្កោមផ្កាពាក់កណ្តាលសាំញ៉ាំ៖ចង្កោមផ្កានោះចែកខ្នែងតិច
ឬតែមួយគត់ទៅតាមទម្រង់ចង្កោម ហើយអាចចែកចេញជាចង្កោមក្រាស់ហាប់
ចង្កោមស្តើងពាក់កណ្តាលក្រាស់ និងមានប្រវែងប្រហែលៗគ្នា។ លោក(Janpierpato,
១៩៩៨) បានបែងចែកចង្កោមផ្កាតាមរយៈប្រវែង៣ប្រភេទគឺ៖ ខ្លី(១០-១២ស.ម), មធ្យម(១៦-៣០ស.ម), ប្រវែងលើសពី(៣០ស.ម)។
ខ.៥. ផ្លែ
ផ្លែប៉េងប៉ោះមានសាច់សើម
មានរាងស្ទើសំប៉ែតបន្តិច មូល និងទ្រវែង។ ផ្លែមានពណ៌ផ្សេងៗគ្នាដូចជាស បៃតង ក្រហម ផ្កាឈូក ពណ៌ទឹកក្រូច
និងពណ៌លឿងជាដើម។ ទំរង់ផ្លែមានពី ២ក្រាម រហូតដល់ជិត ២០០ក្រាម (ផ្លែល្អិត
៤០ក្រាម ផ្លែធំ៦០ក្រាម ផ្លែធំធ្ងន់ជាង១២០ក្រាម)។
ប៉េងប៉ោះគេដាំសម្រាប់ប្រើប្រាស់មានពូជផ្សេងៗ ប្រសិនបើនិយាយពីលក្ខណៈផ្លែ។
ចំនួនថតក្នុងផ្លែមានពី២ រហូតទៅ២០ ឬច្រើនជាងនេះទៅទៀត។
ថតទាំងនេះអាចតំរៀបគ្នាស្មើ ឬមិនស្មើ និងអាចប៉ុនគ្នា ឬតូចជាងគ្នា (Janpierpato, ១៩៩៨)។
ខ.៦. គ្រាប់
គ្រាប់ប៉េងប៉ោះមានរាងតូចសំប៉ែត
ហើយមានរោមពណ៌ត្នោត និងមានទំហំ៣-៥ម.ម។ ក្នុងមួយផ្លែៗមានគ្រាប់ចំនួនគ្រាប់ជាមធ្យម
២៥០គ្រាប់ ហើយមានទំងន់គ្រាប់ក្នុង១ក្រាម មានគ្រាប់ពី២៤០-៣០០គ្រាប់ហើយក្នុងគ្រាប់មានសំណើមពី១០-១១%
ព្រមទាំងមានរសជាតិប្រេងប្រមាណ២០-២៤%។
គ្រាប់ផ្តុំឡើងដោយចំណេកជាច្រើនគឺនៅផ្នែកខាងក្រៅមាន រោមសំបកគ្រាប់ (seed
coat hairs) បន្ទាប់មកមានសំបកគ្រាប់ (seed coat) ហើនៅក្នុងគ្រាប់មានកូទីលេដុងចំនួន២ នៅចន្លោះកូទីលេដុងមានសរីរាង្គបន្តពូជងៅថាអំប្រ៊ីយ៉ុង (Embryo) គឺសម្រាប់ឲ្យកំណើតទៅជាកូនប៉េងប៉ោះក្រោយពីវាមានដំណុះ
(Germination) (លី សុវណ្ណារា, ២០០៣)។
២.២. លក្ខណៈជីវសាស្រ្តរបស់ដំណាំប៉េងប៉ោះ
ក.
ដំណាក់កាលលូតលាស់របស់ដំណាំប៉េងប៉ោះ
ជាទូទៅប៉េងប៉ោះអាចដុះលូតលាស់
ចាប់ពីតំបន់ទំនាបរហូតដល់ខ្ពង់រាបដែលមានរយៈកំពស់ពី២០ម ដល់ ១០០០ម ធៀបទៅនឹងកម្រិតទឹកសមុទ្រ។
ការលូតលាស់របស់ប៉េងប៉ោះមាន៥ដំណាក់កាល។
ក.១
ដំណាក់កាលដុះពន្លក
គ្រាប់ប៉េងប៉ោះអាចដុះពន្លកបានកាលណាលកខណ្ឌសំណើម
និងសីតុណ្ហភាពគ្រប់គ្រាន់។ ស្លឹកកូទីលេដដុងបានផ្គុំឲ្យជាប់គ្នានៅក្នុងបំណែកគ្រាប់នៃគ្រាប់ពូជ
ហើយរស់នៅក្នុងគ្រាប់ពូជក្នុងទំរង់ជាអំប្រ៊ីយ៉ុង
ដែលផ្ទុកទៅដោយសារធាតុចិញ្ចឹម(assimilate)។ វារីកលូតលាស់ និងពន្លូតពន្លកចេញកមក្រៅ
ក្រោយពេលគ្រាប់ពូជស្រូបយកសំណើម កំដៅ និងអុកស៊ីសែនគ្រប់គ្រាន់។
នៅពេលដុះពន្លក(emergence) ពេលនោះកូទីលេដុងទាំងពីរពង្រីកឡើងធំនៅសីតុណ្ហភាព
១៥អង្សាសេ (Calvarte, ១៩៥៩)។
សីសុណ្ហភាពសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍របស់កូនសំណាបក្នុងរយៈពេល៤-៦ថ្ងៃ ដំបូងចាប់ពី១៨-២០អង្សាសេ និងសីតុណ្ហភាពដី
២០-២៥អង្សាសេ។
ដំណាំប៉េងប៉ោះទាមទារនូវលក្ខខណ្ឌ្ឌយ៉ាងត្រឹមត្រូវសម្រាប់លូតលាស់។
ពេលពន្លកចាក់ចេញហើយចូលទៅក្នុងដីដំបូងលេចចេញនូវពន្លកក្បាលឬស (radicle) បន្ទាប់មកចុង radicle
ពន្លកដុះឡើងមកលើដីដោយទូលមកជាមួយនូវស្លឹកកូទីលេដុងទាំងពីរផុសពីដីដែលហៅថា
hypocotyl។ តាមការពិសោធន៍របស់លោក Verkerk and
Deamon (១៩៦៤) ការដុះពន្លកឲ្យកំណើតទៅជាកូនប៉េងប៉ោះក្នុងលក្ខខណ្ឌសីតុណ្ហភាពពី២០-២៥អង្សាសេ មានរយៈពេល៤-៧ថ្ងៃ
អាស្រ័យទៅតាមប្រភេទពូជ និងរយៈពេលនៃដំណេកគ្រាប់ (seed dormancy) ។ ដូចនេះកត្តាសំខាន់សម្រាប់ដំណុះពន្លករបស់ ក្រាប់ប៉េងប៉ោះគឺ
សំណើម សីតុណ្ហភាព និងអុកស៊ីសែន។
ក.២
ដំណាក់កាលលូតលាស់ដើម និងស្លឹក
ប៉េងប៉ោះជាប្រភេទដំណាំលូតលាស់បន្តរហូតដល់បញ្ចប់ការប្រមូលផល។
ការលូតលាស់ដើម និងស្លឹកចាប់ផ្តើមពីកូនសំណាបរហូតដល់ចេញផ្កា
និងបន្តពីចេញផ្ការហូតដល់ការពង្រីកផ្លែ ដើម
និងស្លឹកបន្តលូតលាស់ទៅតាមដំណាក់កាលនីមួយៗ។ ស្លឹកទី១
និងចាប់ដុះចេញពីដើមប៉ែកខាងលើនៃស្លឹកកូទីលេដុងហៅថា mesocotyl ឬដើម។ ការដុះចេញស្លឹកពីដើម
ស្ថិតក្នុងប្រប័ន្ធឆ្លាស់ ហើយឈមនឹងដើម។
ក្នុងលក្ខខណ្ឌសីតុណ្ហភាពសមស្របពី២០-២៥អង្សាសេ
សំណើដីគ្រប់គ្រាន់ សំណើមបរិយាកាសពី៧០-៨០%ការលុតលាស់លឿន
ហើយអាចដុះចេញមែកពីចំណុចគល់នៃស្លឹក
ហើយមែកនោះនឹងអាចដុះជាមែកតូចៗបន្តទៀត។
ការលូតកំពស់អាចបន្តចូលទៅដល់ចេញផ្កា និងផ្លែ។
ស្លឹកបានដុះចេញជាបន្តបន្ទាប់គឺវាស្ថិតនៅលើដើម
ដោយមានទងស្លឹកមួយហើយមានតួស្លឹកតូចៗជាច្រើន
ដុះចេញមកឈមស្របគ្នា ពីកល់ទងស្លឹករហូតដល់ចុងនៃទងស្លឹក។ នៅក្នុងដំណាក់កាលនោះ
កាលណាសីតុណ្ហភាពចុះទាបមកត្រឹម១៥អង្សាសេ
ធ្វើឲ្យស្លឹកប្រែប្រួលទៅជាធំក្រាស់
និងម្យ៉ាងទៀតកាលណាសីតុណ្ហភាពខ្ពស់ជាង២៥អង្សាសេ អាចធ្វើឲ្យស្លឹកក្រាស់
ខ្មូរ ឬប្រែពណ៌ (Tuker and Wasuwat,
១៩៧៦)។
នៅក្នុងកំឡុងពេលលូតលាស់ដើម
និងស្លឹកនេះការពង្រីកប្រព័ន្ធឬសក៏មានសភាពខ្លាំងរហូតដល់ចេញថ្កា១០០%។
បន្ទាប់ពីឬសចាប់ចាក់ចុះតៅក្នុងដីរយៈពេលពី៥-៧ថ្ងៃ ឬសថ្នាក់ទី២ហៅថា Secondary
root ចាប់ផ្តើមដុះចេញពីឬសដំបូង។ ឬសទី១
ចាក់ចូលទៅក្នុងជម្រៅដី ឬសថ្នាក់ទី២ដុះលូតលាស់ស្រទាប់កណ្តាល
បន្ទាប់មកឬសជញ្ជក់ ឬឬសថ្នាក់ទី៣ ដុះចេញបន្តពីឬសថ្នាក់ទី២
យ៉ាងលឿនក្នុងលកខណ្ឌសីតុណ្ហភាពពេលថ្ងៃ២៦.៥អង្សាសេ ពេលយប់១៦-២២អង្សាសេ។ ឬសនេះមានតួនាទីស្រូបយកសារធាតុ និងទឹកដើម្បីចិញ្ចឹម
និង ពង្រីកកោសិកានៃដំណាំ។
តាមការស្រាវជ្រាវរបស់សហរដ្ឋអាមេរិចក្នុងឆ្នាំ១៩៨៩ មហាវិទ្យាល័យGuelph បានឲ្យដឹងថាក្នុងករណីសំណើមជាមធ្យម៧០%
និងមានសារធាតុចិញ្ចឹមគ្រប់គ្រាន់ ឬសប៉េងប៉ោះអាចដុះលូតលាស់បានក្នុងជម្រៅ១.១-២ម។
ក.៣.
ការចេញផ្កា និងបន្តពូជ
ផ្កានឹងចាប់ផ្តើមចេញជាបន្តបន្ទាប់
ក្រោយពីវគ្គលូតលាស់ពេញលេញនៃដើម ដែលតម្រូវឲ្យមានសីតុណ្ហភាពទាប
ជាបង្គួរសម្រាប់លក្ខសម្រាប់លកខណ្ឌមួយមានការបង្កបង្កើន និងបង្កើនការរីក
និងរោយលំអង(បង្កកំណើត) យ៉ាងរហ័សព្រមទាំងបង្កើតចំនួនផ្កាបានច្រើនចាប់តាំងពីកម្រិត១៨អង្សាសេ
ឡើងទៅនៅពេលយប់ (Levis and Noli, ១៩៥៣) នៅក្នុងវគ្គបង្កើតផ្កា
និងចេញផ្កាប៉េងប៉ោះចាប់ប្រមូលនូវសារធាតុចិញ្ចឹមទាំងឡាយដែលសម្រាប់ទ្រទ្រង់ក្នុងការបង្កកំណើត។
ប៉េងប៉ោះជាដំណាំបន្តពូជដោយខ្លួនឯង ប៉ុន្តែវាក៏ជាដំណាំមួយដែលងាយនឹងបង្កាត់ឆ្លងទៅវិញទៅមកដែរ(croos-pollinated) តាមរយៈខ្យល់សត្វល្អិត ឃ្មុំ តាមការអះអាងរបស់លោកGeorge ១៩៨៥ ថាវាស្វ័យលំអងតាមធម្មជាតិ ដូចនេះគេត្រូវទុកចន្លោះ (isolation)
ចំងាយពី៣០-២០០ម សម្រាប់ផលិតកម្មគ្រាប់ពូជ។
ក.៤.
ការបង្កើតផ្លែ
ក្រោយពីបញ្ចប់ការបង្កកំណើតក្នុងរយៈពេល៤៨-៧២ម៉ោង រួចមកគេសង្កេតឃើញ
ផ្កាប៉េងប៉ោះរីកឡើងដដែល ប៉ុន្តែស្រទាប់ផ្កា (corolloa segment) មានការប្រែប្រួលពណ៌ពីលឿងស្រស់ទៅលឿងស្រាល
ហើយសន្ទះគំរបកេសសញី និងឈ្មោលស្អិតស្រពោនហើយរួញជ្រុះទាំងស្រទាប់ផ្កា
និងសន្ទះកេសសទាំងពីរ ពេលនោះគេសង្កេតឃើញកំណើត
នៃក្តិបបង្កើតឡើង(Fruit-set)។ នៅក្នុងវគ្គនេះតាមការស្រាវជ្រាវរបស់លោក Went(១៩៤៥) បានអះអាងថាការបង្ករកំណើតទៅជាផ្លែយ៉ាងច្រើនក្នុងកំឡុងពេលបន្តពូជតម្រូវឲ្យមាន
សីតុណ្ហភាពចន្លោះពី១៥-២៥ អង្សាសេ (ពេលថ្ងៃ២៥អង្សាសេ
និងពេលយប់១៥អង្សាសេ)ប៉ុន្តែពេលថ្ងៃកាលណាសីតុណ្ហភាពភាពឡើងដល់ទៅ ៣២អង្សាសេ
និងពេលយប់ចុះទាបជាង១៥អង្សាសេជាលក្ខខណ្ឌមួយបង្កឲ្យមានគ្រោះថ្នាក់ដល់ការបន្តពូជ
និងការរីកលូតលាស់នៃផ្លែ។ ម្យ៉ាងទៀតលោកHuner and Van Huyater(១៩៨២) បានបកស្រាយថាពេលសីតុណ្ហភាពចុះទាបជាង១៥អង្សាសេ
ធ្វើឲ្យទំរង់ផ្លែអាចប្រែប្រួលខុសពីធម្មតា ហើយ
សីតុណ្ហភាពសមស្របបំផុតគឺជាមធ្យម២៤អង្សាសេ នៅពេលថ្ងៃ និងពេលយប់១៨អង្សាសេ។
នៅក្នុងវគ្គទុំផ្លែតាមការពិសោធន៍របស់លោក Khudairi et al(១៩៧២-១៩៧៦)
ថានៅក្នុងលក្ខខណ្ឌសីតុណ្ហភាពពី២៤-២៨អង្សាសេ សារធាតុCarotene
និងLycopen មានការវិវត្តន៍យ៉ាងខ្លាំងដែលជាហេតុធ្វើឲ្យផ្លែប៉េងប៉ោះទុំពណ៌ក្រហម។
២.៣. លក្ខខណ្ឌបរិស្ថាននៃដំណាំប៉េងប៉ោះ
ប៉េងប៉ោះអាចដុះលូតលាស់បានក្រោមលក្ខខណ្ឌ
តំបន់វាលរាបរហូតដល់ខ្ពង់រាប។ រយៈកំពស់សមស្របចាប់ពី៤៥០-១២០០ម.
ព្រមទាំងត្រូវការសំណើមបរិយាកាសមធ្យមពី៧០-៧៥%
សីតុណ្ហភា១៧-២១អង្សាសេ និងពន្លឺពី៧-១៩ម៉ោង (ផាត់ មុនី,១៩៩៤)។
២.៤. អត្ថប្រយោជន៍
ប៉េងប៉ោះជាបន្លែមួយដែលសម្បូរទៅដោយវីតាមីC ដែលល្អចំពោះការបរិភោគ សុខភាព
និងសម្រស់។ ប៉េងប៉ោះមានបីប្រភេទបើយោងទៅតាមការប្រើប្រាស់។
ប្រភេទទី១៖ គឺជាប្រភេទទីផ្សារផ្លែធំ
ប្រភេទនេះគេអាចបរិភោគស្រស់ ឬចំអិនក៏បាន។ ប្រភេទី២៖ គឺប្រភេទផ្លែតូច (Cherry) ផ្លែប៉េងប៉ោះប្រភេទនេះមានទំហំតូចមូល
ឬពងអណ្តើកដែលគេអាចបរិភោគស្រស់ៗធ្វើជាផ្លែឈើ ឬបន្លែ។ ប្រភេទទី៣៖
គឺជាប្រភេទឧស្សាហកម្មសម្រាប់យកទៅធ្វើជាទឹកប៉េងប៉ោះ ដំណាប់ជាដើម។
ឯកសារយោង
-សារណាបញ្ចប់ការសិក្សាជំនាន់ទី១៧ (២០០០-២០០៤) សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទកសិកម្ម អំពី”សាលារៀនស្រែកសិកម្មលើដំណាំឪឡឹកនៅស្រុករំដួល
ខេត្តស្វាយរៀង” (ប៉ោង លាងអូន) ទំព័រទី៣, ៧-៩។
-សារណាបញ្ច់ការសិក្សា
ថ្នាក់បណ្តុះបណ្តាលបន្ត ជំនាន់ទី៣ (២០០២-២០០៤)
សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទកសិកម្ម អពី”ការសិក្សាពីភាពបន្សាំរបស់ពូជដំណាំប៉េងប៉ោះដែលធន់កំដៅក្នុងរដូវប្រាំង” (ស៊ឺ ទេវី) ទំព័រទី១, ៧, ១០-១៧។